حتما می دانید که از گذشته تا به حال بسیاری از افراد در کشورهای مختلف جهان وقتی دچار یک مشکل پزشکی می شوند و راه حلی در کشور یا منطقه محل سکونت خود یافت نمی کنند به جستجوی درمان خود در سایر نقاط دنیا می پردازند. از همان گذشته های دور هم نقاط خاصی وجود داشته اند که دارای مشاهیر بسیار مشهور یا چشمه های شفابخش درمانی بوده اند و مردم زیادی برای درمان به آن مراجعه می کردند. پس به نوعی این افراد گردشگری سلامت را پایه گذاری کردند. در ادامه مباحث را کمی علمی تر پیش خواهیم برد.

گردشگری پزشکی یا توریسم سلامت را می توان فرآیند سفر به خارج از کشور محل اقامت با هدف بهره مندی از امکانات پزشکی تعریف کرد. رشد محبوبیت گردشگری سلامت توجه سیاست گذاران ، کارشناسان و رسانه های جهان را به خود معطوف کرده است. در ابتدا این اصطلاح به مسافرت بیماران از کشورهای کمتر توسعه یافته به کشورهای توسعه یافته برای پیگیری معالجهاتی که در وطن آنها امکان وجود ندارد ، اطلاق می شود. حتی تمدنهای باستان تأثیرات درمانی چشمه های آب گرم و حمام های معبد مقدس را به رسمیت می شناختند. به عنوان مثال ، سومری ها بیش از چهار هزار سال پیش مجتمع های بهداشتی درمانی را در اطراف چشمه های آب گرم احداث کردند که شامل معابد دارای استخرهای روان بود. یونانیان به دلیل مسافرت به پناهگاه خدای شفا که در خلیج سارونیک به نام Epidauria بود به نوعی تولد گردشگری پزشکی را رقم زدند.

اروپائیان در قرن شانزدهم و هفدهم میلادی مسئولیت توسعه مفهوم گردشگری مدرن را به عهده گرفتند. آنها با ساخت استراحت گاه های ساحلی در انگلستان مانند: بلکپول یا مارگات و با هدف رواج آب درمانی به معنای امروزی و ترویج این باور که آب و هوای مناطق مذکور دارای قدرت درمانی است به سرعت توانستند شاهد رونق صنعت گردشگری و جذب توریسم سلامت شوند و به صورت سازمان یافته به کسب درآمد بپردازند. چشمه ها ی آب گرم و آب های معدنی برای درمان بیماری های زیادی از جمله بیماران پوستی، ناشی از قارچ، روماتیسم و … استفاده می شد. به مرور سایر مناطق اروپایی مانند: سوئیس (سنت موریتز ، لوزان ، اینترلاکن و بادن)، اتریش (وین)، مجارستان (بوداپست) و آلمان (بادن و ویسبان)که دارای چشمه های طبیعی بوند رونق یافتند.

از چشمه های آب گرم گفتیم، فراموش نکنیم که کشور عزیزمان ایران، بیشترین و با کیفیت ترین چشمه های آب گرم را دربین کشورهای جهان داراست عمدتا بیماران برای درمان انواع بیماری‌های تنفسی، رماتیسم، بیماری‌های پوستی، مشكلات زنان و تورم موضعی، تسكین اعصاب، تنظیم فشارخون، درمان دردهای مفصلی و بهبود دردهای كلیه مفید‌ هستند و امروزه توانسته یکی از دلایل جذب توریسم سلامت در منطقه باشد. البته ذکر این نکته بسیار مهم است که ما رسالت بزرگی در جهت معرفی جاذبه های این چنینی در کشور داریم و برای آن باید برنامه ریزی جدی داشت.

به طور کلی قاره آسیا سابقه دیرینه ای در گردشگری سلامت دارد. تأثیر چشمه های معدنی طبیعی ژاپن (که با نام اوشنا نیز شناخته می شود) یکی از ویژگی های اصلی گردشگری ژاپن است. این چشمه ها به دلیل داشتن مواد معدنی از قدرت درمانی برخوردار هستند. قبایل مختلف جنگجو نیز متوجه این چشمه ها شدند و از آنها برای التیام زخم ها ، کاهش درد و بهبودی پس از نبردهای خود استفاده می کردند. در ایالات متحده و کانادا از چشمه های معدنی برای توسعه گردشگری آبگرم استفاده شده و در اطراف آن اولین پارک های ملی تأسیس شده است. مورفولوژی فیزیکی چشمه ها می تواند منجر به مناظر طبیعی متمایز شود که به جذب بازدید کنندگان از همه نقاط جهان کمک می کند (به عنوان مثال پارک ملی یلوستون در وایومینگ ، ایالات متحده).

در قرن نوزدهم، تعداد زیادی از مبتلایان به بیماری سل در اروپا به دنبال بهبودی و بعضا زندگی در شرایط اقلیمی بسیار مناسب، سفر می کردند تا بتوانند بیماری خود را بهبود بخشند. با این حال سفر به قصد دریافت معالجه از قبیل جراحی زیبایی، ترمیم و مراقبت از دندان و… پدیده نسبتا جدیدی است که فقط چند دهه از آغاز آن می گذرد.

صنعت گردشگری سلامت یک پدیده جهانی و چند صد میلیارد دلاری در جهان است که به خصوص در دهه اخیر رشد بی سابقه ای داشته است. برای یک توریسم سلامت، قیمت یک عامل اصلی در تصمیم گیری مقصد درمانی به شمار می رود. به طور مثال: هزینه های درمان در کشور ایالات متحده آمریکا حتی برای خود مردم این کشور بدون بسته های حمایتی دولت و شرکت های بیمه بسیار گران قیمت است. از این رو شرکت های بیمه برای جبران هزینه های درمان افراد تحت پوشش خود به دنبال مقاصد پزشکی با هزینه کم و کیفیت بالا می باشند و کشورهایی که ارزش این بازار نوظهور را می دانند در پی ارائه خدمات عالی پزشکی با قیمت های رقابتی خواهند بود.

از طرفی بدلیل شرایط اقتصادی خاص کشورهای در حال توسعه مثل ایران نسبت به همسایه های خود در حوزه خلیج فارس، کلینیک ها و بیمارستان ها می توانند خدمات با کیفیت خود را با قیمت رقابتی نسبت به همتایان خود در کشورهای توسعه یافته ارائه کنند. اگر ساکن یکی از شهرهای تهران، مشهد، شیراز، اردبیل باشید قطعا شاهد تردد گردشگران سلامت بوده اید، افرادی که به خاطر کیفیت بالای خدمات پزشکی – درمانی و البته هزینه های مناسب آن از کشورهای همسایه و حتی کشورهای اروپایی و … به ایران می آیند.

کیفیت در خدمات سلامت را می توان به دوبخش تقسیم کرد:

• کیفیت فنی ( تجهیزات فنی) که نقش مهم در تشخیص بیماری و درمان را به عهده دارد.

• کیفیت عملکرد که همراه خدمات در مراکز درمانی مانند: خدمات کارمندان ، پرستاران و از همه مهمتر پزشکان نسبت به بیماران و همراهانشان ارائه می گردد. کیفیت خدمات در صنعت گردشگری پزشکی یک بخش اساسی در جذب مشتری و رشد درآمد حاصل از آن می باشد.

شرکت های تسهیل گر درمانی در این مرحله نقش بسزایی دارند، چرا که با بررسی استانداردهای بین المللی و کمک به کلینیک ها و بیمارستان ها برای دریافت مجوز از سازمان هایی مانند JCI ، ISQua و Temos می توانند ضمن بالابردن کیفیت، امنیت را برای گردشگران پزشکی به ارمغان بیاورند. همچنین این شرکت ها با آگاهی رساندن به متقاضیان درمان می توانند ریسک های حاصل از اقدامات جراحی و… را تا حد زیادی پایین آورند.

ایران در چهار ماه نخست سال جاری حدود 600000 گردشگر سلامت را به خود جلب کرده است و این برابر است با تعداد کل بازدید کننده هایی که در طول سال گذشته برای خدمات درمانی به ایران سفر کرده اند. گردشگری پزشکی در سال گذشته 1.2 میلیارد دلار درآمد برای کشور داشته است، رقمی که نشان می دهد تنها در چهار ماه اول سال 20-30 درصد افزایش یافته است. این گردشگران پزشکی عمدتاً از کشورهای حاشیه خلیج فارس ، عراق ، سوریه و جمهوری آذربایجان و همچنین مهاجران ایرانی مقیم کانادا و آلمان بودند که برای دریافت خدمات مختلف درمانی مانند جراحی پلاستیک ، جراحی قلب باز ، جراحی ارتوپدی و درمان باروری به ایران سفر کرده اند. کاهش ارزش ریال ایران در برابر ارزهای خارجی یکی از دلایل اصلی رشد شگرف تعداد گردشگران پزشکی به ایران است ، زیرا هزینه سفر به جهت خدمات پزشکی و درمانی در ایران را بسیار کاهش داده است همچنین در کنار این موضوع، مهارت و کیفیت بسیار خوب پزشکان ایرانی ، بازار خدمات درمانی ایران را برای توریست ها بسیار جذاب کرده اند.